Aandele met of sonder ‘n sertifikaat: Wat jy moet weet

‘n Aandeel met sertifikaat is een waarvan ‘n sertifikaat as bewys dien – dit wil sê ‘n papierdokument wat waargeneem en hanteer kan word. Aandele sonder sertifikaat word egter omskryf as aandele wat nie deur ‘n sertifikaat of geskrewe dokument gestaaf word nie en oorgedra kan word deur inskrywing sonder ‘n geskrewe dokument. Aandele sonder sertifikaat is dus aandele wat elektronies gehou en oorgedra word.

Alle aandele wat deur ‘n maatskappy uitgereik word, moet of met of sonder sertifikaat wees. Dit beteken dus dat daar hetsy ‘n tasbare dokument of ‘n elektroniese bewys van eiendomsreg moet bestaan. Aandele kan egter slegs op die JSE verhandel word as dit aandele sonder sertifikaat is. Behalwe vir sover die Wet uitdruklik anders bepaal, bestaan daar geen verskil tussen die regte en verpligtinge van aandeelhouers na gelang hul aandele met of sonder aandeelsertfikaat is nie. Daar bestaan ‘n moontlikheid om aandele met sertifikate in aandele sonder aandeelsertfikate te omskep en vice versa.

Die oordrag van aandele met sertifikaat behels aansienlike papierwerk. Dit het gevolglik daartoe aanleiding gegee dat die verhandelingstelsel vir genoteerde aandele op die JSE onprakties geword het. Teen Januarie 2002, is alle genoteerde ekwiteite op die JSE reeds elektronies verhandel en alle transaksies elektronies aangegaan en afgehandel. Die Maatskappywet, 2008, maak dus ook voorsiening vir aandele sonder sertifikaat.

‘n Sertifikaat is geen verhandelbare dokument nie en dien bloot as bewys van eiendomsreg. Dit het met ander woorde self geen waarde nie en is slegs ‘n bewys van ‘n reg. Dienooreenkomstig is dit onnodig om die sertifikaat self te lewer wanneer eiendomsreg van een persoon aan ‘n ander oorgedra word. Wanneer eiendomsreg oorgedra word, sal ‘n nuwe sertifikaat waarin besonderhede aangaande die nuwe eienaar verskyn, uitgereik word. Die sertifikaat dien as bewys daarvan dat die vermelde houer van die aandele die eienaar is van die aandele waarna daar in die sertfikaat verwys word.

‘n Sertifikaat wat as bewys van aandele met sertifikaat dien, moet op die voorkant daarvan aandui –

• Die naam van die maatskappy wat die aandele uitreik;
• Die naam van die persoon aan wie die aandele uitgereik of oorgedra is;
• Die aantal en klas aandele; en
• Enige beperking op die oordrag van aandele waarvan die sertfikaat as bewys dien – daar sou byvoorbeeld ‘n beperking opgelê word deur ‘n kontrak tussen aandeelhouers, of ingevolge die maatskappy se MOI, soos byvoorbeeld ‘n verkoopsreg waarvolgens ‘n aandeelhouer in ‘n privaatmaatskappy sy of haar aandele eers aan ander aandeelhouers moet aanbied indien hy of sy sodanige aandele wil verkoop.